Θεραπεία TBT-S: Η καινοτομία που υπόσχεται ουσιαστικές λύσεις στις Διατροφικές Διαταραχές

To TBT-S, μια θεραπεία βασισμένη στα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά του ασθενούς με Διαταραχή Πρόσληψης Τροφής, εμπλέκοντας ενεργά και τους υποστηρικτές, έρχεται να σημάνει μια νέα εποχή στον τομέα αντιμετώπισης των Διατροφικών Διαταραχών, χτυπώντας τη νόσο «στη ρίζα της». Τα αποτελέσματα της θεραπείας είναι πραγματικά εντυπωσιακά, με πολλές χώρες, όπως οι ΗΠΑ, ο Καναδάς και η Νορβηγία, να την εντάσσουν επίσημα στο εθνικό σύστημα υγείας τους. Στην Ελλάδα, την Κύπρο και όλη τη Μεσόγειο, μοναδική εκπρόσωπος και εκπαιδεύτρια του TBT-S Training Institute των ΗΠΑ είναι η Δρ. Μαρία Τσιάκα, οικογενειακή – συστημική θεραπεύτρια και Ιδρύτρια και Διευθύντρια του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών. Τι ακριβώς προβλέπει στην πράξη, όμως, το θεραπευτικό αυτό πρωτόκολλο; Και τι δείχνουν οι έρευνες που το αφορούν;

Της Μαρία Λυσάνδρου 

Τι είναι το Θεραπευτικό Πρωτόκολλο TBT-S

Η θεραπεία TBT-S (Temperament Based Treatment by Supports) αποτελεί μια καινοτόμο προσέγγιση στις διατροφικές διαταραχές, εστιάζοντας στα γονιδιακά προσδιοριζόμενα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά, τα οποία εκφράζονται νευροβιολογικά ποικιλοτρόπως.

Το συγκεκριμένο πρωτόκολλο εκπαιδεύει, τόσο τους ασθενείς όσο και τους υποστηρικτές τους στη διαχείριση των νευροβιολογικών παραγόντων που συμβάλλουν στην εμφάνιση και διατήρηση των συμπτωμάτων. Ουσιαστικά, η θεραπεία TBT-S προσεγγίζει τον πυρήνα των ιδιοσυγκρασιακών χαρακτηριστικών που αυξάνουν την ευαλωτότητα ενός ατόμου στην εκδήλωση της νόσου (ανορεξία, βουλιμία, αδηφαγική) μέσα από βιολογική σκοπιά, αναγνωρίζοντας ότι δεν μπορούμε μεν να αλλάξουμε τα γονίδια, αλλά μπορούμε να αλλάξουμε την έκφρασή τους.

Τι σημαίνει αυτό στην πράξη; Ότι, αναγνωρίζοντας στο άτομο χαρακτηριστικά, όπως π.χ. η τελειομανία και η παρορμητικότητα, επιχειρεί να τα μετατρέψει από καταστροφικά σε παραγωγικά, μετατρέποντάς τα σε «όπλα» στη φαρέτρα του ασθενούς κατά τη διάρκεια του ταξιδιού του με τη νόσο.

Διατηρώντας πάντα τον άνθρωπο στο επίκεντρο, ενθαρρύνει τα άτομα να βρουν και να αξιοποιήσουν τα προσωπικά τους δυνατά σημεία, μειώνοντας τις εκδηλώσεις της νόσου και ενισχύοντας τις θετικές συμπεριφορές. Ως αποτέλεσμα, προωθούνται η αυτογνωσία και η στοχευμένη ανάρρωση.

Πρόκειται, λοιπόν, για μια αναδυόμενη νευροβιολογικά ενημερωμένη θεραπευτική προσέγγιση, η οποία είναι σχεδιασμένη να ενισχύει τις υπάρχουσες θεραπείες, γεφυρώνοντας το χάσμα μεταξύ έρευνας και κλινικής πρακτικής. Ουσιαστικά, αναγνωρίζει ότι οι διατροφικές διαταραχές έχουν βιολογική βάση, η οποία σχετίζεται με το ταπεραμέντο και τη διαφοροποιημένη λειτουργία του εγκεφάλου, η οποία επηρεάζει τη ρύθμιση της όρεξης και των συναισθημάτων σε άτομα με διατροφικές διαταραχές. Έτσι, χρησιμοποιώντας τα ευρήματα των νευροβιολογικών ερευνών, έρχεται να καθορίσει τους θεραπευτικούς στόχους.

H φιλοσοφία και οι αρχές του ΤBT-S

Η φιλοσοφία της θεραπείας στηρίζεται στο ότι:

• Τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά μπορούν να εκφραστούν είτε ως τα δυνατά σημεία, είτε ως αδύναμα.
• Αυτά χαρακτηριστικά των ασθενών μπορούν να μετατραπούν, από καταστροφικά, σε παραγωγικά.
• Δεν επιχειρείται αλλαγή της ιδιοσυγκρασίας· αντιθέτως, επιχειρείται η εκμετάλλευσή της ώστε να οδηγήσει στην εξάλειψη των δυσλειτουργικών συμπεριφορών (συμπτωμάτων της νόσου).

Οι δε πέντε βασικές αρχές, στις οποίες στηρίζεται η TBT-S, είναι οι εξής:

• Οι Διατροφικές Διαταραχές είναι βιολογικά προσδιοριζόμενες ασθένειες.
• Τα Ιδιοσυγκρασιακά Χαρακτηριστικά χρησιμοποιούνται ως θεραπευτικά εργαλεία.
• Η Τροφή είναι το φάρμακο.
• Οι Υποστηρικτές του ασθενούς είναι απαραίτητο κομμάτι της θεραπείας.
• Η Δράση είναι θεμελιώδης για τη θεραπεία.

Οι στόχοι

• Nα εστιάσει σε εκείνα τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά, τα οποία συνδέονται με τροποποιημένα εγκεφαλικά κυκλώματα που συσχετίζονται με την ευαισθησία στην ανταμοιβή και την τιμωρία, την ιδιοδεκτικότητα, τον ανασταλτικό έλεγχο και τη λήψη αποφάσεων.
• Να καταστήσει την τροφή «δοσολογημένο φάρμακο» για την άμεση αποθεραπεία.
• Να αναδείξει τη μεγάλη σημασία του υποστηρικτικού δικτύου.
• Να ενισχύσει τη συνεργασία μεταξύ ασθενών και υποστηρικτών, χρησιμοποιώντας τα ιδιοσυγκρασιακά χαρακτηριστικά τους ως κύρια πηγή δύναμης και αλλαγής.

Οι τρεις εκδοχές του TBT-S

Η θεραπεία TBT-S μπορεί να εφαρμοστεί σε τρεις εκδοχές, οι οποίες εκμηδενίζουν και μεταβάλλουν τα συμπτώματα των διατροφικών διαταραχών, εκπαιδεύοντας τους ασθενείς στο να διαχειρίζονται τα συμπτώματά τους, σύμφωνα με τα χαρακτηριστικά της προσωπικότητάς τους. Και, φυσικά, με τους υποστηρικτές να εμπλέκονται ενεργά καθ’ όλη τη διαδικασία.

Οι τρεις αυτές εκδοχές είναι:

TBT-S για παιδιά και εφήβους. Εφαρμόζεται στις ηλικίες 11–17 ετών και ενσωματώνει σημαντικές αναπτυξιακές παραμέτρους, καθώς και την άμεση εμπλοκή των γονιών.

TBT-S για νεαρούς ενήλικες. Έχει σχεδιαστεί για ηλικίες 17–27 ετών και επίσης ενσωματώνει σημαντικές αναπτυξιακές παραμέτρους, εμπλέκοντας άμεσα και τους γονείς.

TBT-S για άτομα ηλικίας 18–60 ετών που παρουσιάζουν χρόνια συμπτώματα διατροφικών διαταραχών (περισσότερα από πέντε χρόνια ασθένειας).

Η Δρ. Μαρία Τσιάκα θυμάται: «Το 2017 ήμουν η πρώτη Ευρωπαία που εκπαιδεύτηκα στο πρωτόκολλο TBT-S από την Dr. Laura Hill, στο Οχάιο των ΗΠΑ. Ήταν η εκπαίδευση που λειτούργησε καταλυτικά και με έκανε ν’ αλλάξω τον τρόπο που αντιμετώπιζα τις Διατροφικές Διαταραχές ως θεραπεύτρια. 

Από το 2017 μέχρι τώρα, το TBT-S είναι το κύριο πρωτόκολλο θεραπείας που εφαρμόζεται στο Κέντρο από μένα και την ομάδα μου, σε συνδυασμό με τη θεραπευτική σίτιση. Οι πολυ-οικογενειακές παρεμβάσεις έχουν αποδειχθεί πολύτιμες για τους ασθενείς και τους υποστηρικτές, καθώς και για τη θεραπευτική ομάδα. Μέσα σε αυτά τα χρόνια διαπιστώσαμε ότι η θεραπεία είναι άμεσα αποτελεσματική στη μείωση ακραίων συμπτωμάτων της νόσου, ακόμα και σε χρόνιους ασθενείς».

 

Η Δρ. Μαρία Τσιάκα στο Instagram

Τι δείχνουν οι έρευνες

Και, πράγματι, οι έρευνες των τελευταίων χρόνων έρχονται να επιβεβαιώσουν την αποτελεσματικότητα της θεραπείας TBT-S, υπογραμμίζοντας την ικανοποίηση τόσο των ίδιων των ασθενών, όσο και των υποστηρικτών τους. Τα νούμερα είναι εντυπωσιακά:

Βάσει των ερευνών των Hill et al. του 2016 και των Wierenga et al. του 2018, το 100% των συμμετεχόντων ανέφεραν ότι η παρέμβαση ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες τους, έστω σε έναν βαθμό, ενώ το 97% ανέφεραν ότι οι ασκήσεις στη νευροβιολογία βελτίωσαν την κατανόησή τους για τη νευρική ανορεξία. Παράλληλα, το 95% συμφώνησαν ότι οι υποστηρικτές τους εφοδιάστηκαν με καλύτερα εργαλεία για να τους βοηθήσουν, ενώ το 92% (κι αυτό είναι βασικό) ανέφεραν ότι θα πρότειναν τη συγκεκριμένη παρέμβαση και σε άλλους.

Αντίστοιχα, στις ίδιες έρευνες, από την πλευρά των υποστηρικτών το 98,5 – 100% αισθάνθηκαν ότι η παρέμβαση ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες τους, έστω σε έναν βαθμό, το 97% ανέφεραν ότι οι ασκήσεις στη νευροβιολογία βελτίωσαν την κατανόησή τους για τη νευρική ανορεξία, το 100% θεώρησαν ότι απέκτησαν καλύτερα εργαλεία για να βοηθήσουν τους ασθενείς, ενώ το 98% των υποστηρικτών θα πρότειναν την παρέμβαση και σε άλλους.

Σε εγχώριο επίπεδο, βάσει σχετικής έρευνας από το Ελληνικό Ινστιτούτο Διατροφικών Διαταραχών της Δρ. Μαρίας Τσιάκα, από πλευράς ασθενών το 96,9% ανέφεραν ότι η παρέμβαση ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες τους, έστω σε έναν βαθμό, το 87,5% θεώρησαν ότι οι ασκήσεις στη νευροβιολογία τούς βοήθησαν να κατανοήσουν καλύτερα τη νευρική ανορεξία, το 81,3% συμφώνησαν ότι οι υποστηρικτές τους εφοδιάστηκαν με καλύτερα εργαλεία για να τους βοηθήσουν, ενώ το 90,7% θα πρότειναν την παρέμβαση και σε άλλους.

Στα ίδια ερωτήματα που έγιναν στους υποστηρικτές, 100% των μητέρων και των πατέρων ανέφεραν ότι η παρέμβαση ανταποκρίθηκε στις προσδοκίες τους, έστω εν μέρει, 96,6% των μητέρων και 95,5% των πατέρων ανέφεραν ότι οι ασκήσεις στη νευροβιολογία τούς βοήθησαν να κατανοήσουν καλύτερα τη νευρική ανορεξία, ενώ 100% των μητέρων και 95,5% των πατέρων θα πρότειναν την παρέμβαση και σε άλλους.

Τώρα, ως προς τα βραχύχρονα αποτελέσματα της θεραπείας, σε μελέτες των Peck et al. το 2024, των Stedal et al. το 2023 και των Wierenga et al. το 2018, οι ασθενείς ανέφεραν βελτιώσεις, μεταξύ άλλων, στη γενική και την περιοριστική συμπτωματολογία της Διαταραχής Πρόσληψης Τροφής, στις ανησυχίες για το βάρος ή/και το σχήμα του σώματος, στην ψυχοκοινωνική λειτουργικότητα, στις κοινωνικές τους σχέσεις, αλλά και στην οικογενειακή λειτουργικότητα.

Σε αντίστοιχη μελέτη του Ελληνικού Κέντρου Διατροφικών Διαταραχών, μετά το τέλος της παρέμβασης, οι ασθενείς παρατήρησαν βελτίωση στην περιοριστική, αλλά και την καταθλιπτική συμπτωματολογία της Διαταραχής Πρόσληψης Τροφής.

Πολύ ενθαρρυντικά ήταν και τα στοιχεία των εν λόγω μελετών και στους υποστηρικτές, οι οποίοι δήλωσαν, μεταξύ άλλων, ότι ένιωσαν να γίνονται πιο αποτελεσματικοί στον γονεϊκό τους ρόλο, ενώ παράλληλα παρατήρησαν και βελτίωση στην ψυχική τους υγεία.

«Γνωρίζω ότι, στην Ελλάδα, όλα αυτά τα χρόνια το μοναδικό πρωτόκολλο θεραπείας που εφαρμόζεται είναι η γνωσιακή θεραπεία, η οποία δημιουργήθηκε το 1993 και, δυστυχώς, αποκλείει την οικογένεια από τη θεραπεία. Είναι μεγάλη τιμή για μένα προσωπικά, αλλά για τη χώρα μας, να πρωτοστατεί σε ένα πολλά υποσχόμενο νέο πρωτόκολλο Διατροφικών Διαταραχών, σύμφωνα με το οποίο το συνεργατικό μοντέλο αναμεσά στον ασθενή και τον ειδικό προωθείται με την αμέριστη υποστήριξη και εμπλοκή των οικογενειών», υπογραμμίζει η Δρ. Μαρία Τσιάκα.