Η τεχνολογία mRNA μπαίνει στη μάχη κατά της ελονοσίας

Η ελονοσία προκαλείται από τη μετάδοση παράσιτου (πλασμώδιο) στο αίμα, μετά από δήγμα μολυσμένου κουνουπιού. Η ελονοσία ήταν ενδημική στην Ελλάδα μέχρι και το 1960, ενώ μέσω εντατικού προγράμματος εκρίζωσης της νόσου, η Ελλάδα κηρύχθηκε ελεύθερη ελονοσίας το 1974. Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια εμφανίζονται και στην Ελλάδα σποραδικά κρούσματα.

Η εικόνα στον υπόλοιπο κόσμο είναι αρκετά διαφορετική. Περισσότερα από 240 εκατομμύρια κρούσματα ελονοσίας υπήρχαν το 2020 σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ), ενώ εκτιμάται ότι 627.000 θάνατοι προκλήθηκαν από τη νόσο που πλήττει κυρίως την Υποσαχάρια Αφρική. H συντριπτική πλειονότητα (περίπου 80%) των θανάτων σε αυτήν την περιοχή αφορούν παιδιά μικρότερα των 5 ετών.

Οι καθηγητές της Ιατρικής Σχολής του ΕΚΠΑ Γκίκας Μαγιορκίνης και Θάνος Δημόπουλος (Πρύτανης ΕΚΠΑ) αναφέρουν ότι η έλευση του πρώτου αποτελεσματικού εμβολίου για την ελονοσία μετά από δεκαετίες ερευνών αποτελεί ένα μεγάλο βήμα στην πιο αποτελεσματική αντιμετώπιση της νόσου. Τα τελευταία χρόνια η πρόοδος για την αντιμετώπιση της επιδημίας έχει κολλήσει ή και αναστραφεί σε κάποιες χώρες, σύμφωνα με τον ΠΟΥ. Αυτό οφείλεται σε διάφορους παράγοντες, 2 από τους οποίους είναι η ανάπτυξη αντοχής έναντι των ανθελονοσιακών φαρμάκων από τα πλασμώδια, αλλά και η ανάπτυξη αντοχής έναντι των εντομοκτόνων από τα κουνούπια-φορείς της νόσου.

Το εμβόλιο RTS,S σχεδιάστηκε το 1987, ωστόσο τα πρώτα ενθαρρυντικά αποτελέσματα δημοσιεύθηκαν το 2015 οπότε και φάνηκε ότι το εμβόλιο μείωσε τις κλινικές περιπτώσεις της ελονοσίας κατά 39%, τη σοβαρή ελονοσία κατά 29% και την εισαγωγή σε νοσοκομείο λόγω της νόσου κατά 37% στα 4 χρόνια της μελέτης. Αν και τα ποσοστά αποτελεσματικότητας δεν φαίνονται υψηλά, η επίδραση του εμβολίου, το οποίο δίνεται σε σχήμα 4 δόσεων, τόσο στα παιδιά, όσο και στο σύστημα υγείας, αναμένεται να είναι σημαντική. Προς αυτή την κατεύθυνση ήδη υπάρχει ένα πρόγραμμα 150 εκατομμυρίων δολαρίων από την Gavi (Συνασπισμός Εμβολίων) που αποσκοπεί στο να βοηθήσει στην χρήση του εμβολίου στην Υποσαχάρια Αφρική.

Συγχρόνως, η έρευνα για πιο αποτελεσματικά ανθελονοσιακά εμβόλια συνεχίζεται. Πιο πρόσφατα, το εμβόλιο R21 είναι το πρώτο που έφτασε τον στόχο αποτελεσματικότητας του 75% του ΠΟΥ, ενώ περισσότερες κλινικές μελέτες για την διάρκεια της αποτελεσματικότητας του βρίσκονται σε εξέλιξη.

Προς την κατεύθυνση για αυξημένη αποτελεσματικότητα αναμένεται να γίνει εκμετάλλευση της τεχνολογίας mRNA, έχοντας ως σημείο αναφοράς τα άλματα που επιτεύχθηκαν σε αυτήν την τεχνολογία στην πανδημία της COVID-19. Η εταιρεία BioNTech έχει ήδη ανακοινώσει την πρόθεσή της να αναπτύξει εμβόλιο mRNA για την ελονοσία, με τις πρώτες κλινικές μελέτες να ξεκινούν στο 2022, ενώ υπάρχουν και σχέδια για την παραγωγή των εμβολίων αυτών στην Αφρική.

Οι υποστηρικτές της προσέγγισης θεωρούν ότι, λόγω της ευελιξίας της γραμμής παραγωγής των mRNA εμβολίων, θα μπορούν να αναπτύξουν διαφορετικά εμβόλια υποψήφια και, έτσι, να βρουν ένα υψηλά αποτελεσματικό εμβόλιο πιο γρήγορα. Όμως η δυσκολία στη φύλαξή τους (απαιτείται κατάψυξη στους -70 βαθμούς Κελσίου) είναι πιθανό να δυσκολέψει το εγχείρημα του μαζικού εμβολιασμού με mRNA στην Υποσαχάρια Αφρική.

Σε κάθε περίπτωση, με την ευρεία εφαρμογή ανθελονοσιακού εμβολίου για πρώτη φορά, ακόμα και με σχετικά χαμηλά ποσοστά αποτελεσματικότητας, σηματοδοτείται η έναρξη μίας νέας εποχής στη μάχη έναντι της νόσου.