«Γιατί το μυαλό αντιστέκεται στις δίαιτες;»

Γιατί το μυαλό αντιστέκεται στις δίαιτες; Με αφορμή την 11η Οκτωβρίου, Παγκόσμια Ημέρα Παχυσαρκίας, η ανάγκη για την αντιμετώπιση της συγκεκριμένης νόσου φαντάζει ακόμα πιο επιτακτική.

Τα πιο πρόσφατα στοιχεία που αφορούν στην Ελλάδα, όπως εμφανίζονται στα αρχεία του World Obesity Federation, δείχνουν ότι το ποσοστό των υπέρβαρων ενηλίκων (ΔΜΣ 25-29,9kg/m2), ηλικίας 18 ετών και άνω, είναι 44,5% στους άνδρες και 30,9% στις γυναίκες, των παχύσαρκων (ΔΜΣ 30-34,9 kg/m2) 17,4% στους άνδρες και 15,5% στις γυναίκες και των σοβαρά παχύσαρκων (ΔΜΣ > 35 kg/m2), 4,9% στους άνδρες και 8,8% στις γυναίκες. Τα στοιχεία αυτά παρουσιάζουν αυξητικές τάσεις για το έτος 2025, κατά τουλάχιστον 1 έως 3 ποσοστιαίες μονάδες.

Σε επίπεδο οικονομικού κόστους στις δαπάνες Υγείας, το συσσωρευτικό συνολικό κόστος που θα αφορά στην παχυσαρκία στη χώρα μας για την περίοδο 2017 έως 2025 θα είναι 16,6 δισ. ευρώ, ποσό ισοδύναμο με 6 και πλέον φορές τη συνολική δημόσια ετήσια φαρμακευτική δαπάνη (στοιχεία 2016).

Γιατί είναι τόσο δύσκολο να χάσουμε βάρος; Στην πραγματικότητα, το πρόβλημα βρίσκεται σε αυτό που ονομάζεται «όριο ρύθμισης σωματικού βάρους» (ομοιοστασία ανθρώπινου σώματος). Το σωματικό βάρος ορίζεται από τον εγκέφαλο. Αν αυτό δεν γίνει σαφές, μας περιμένουν εκπλήξεις: μυαλό και σώμα αντεπιτίθενται στην προσπάθειά μας να αδυνατίσουμε.

Η διαδικασία μοιάζει με θερμοστάτη: όπως στο σπίτι ο θερμοστάτης κρατά τη θερμοκρασία σταθερή, έτσι και το μυαλό έχει τον δικό του θερμοστάτη, τον υποθάλαμο. Ο υποθάλαμος, εκτός από τη ρύθμιση της θερμοκρασίας του σώματος, ενεργοποιεί φυσιολογικές και συμπεριφορικές αντιδράσεις, με τις οποίες ο εγκέφαλος μετρά τα επίπεδα του σωματικού λίπους, χρησιμοποιώντας τη λεπτίνη, μια ορμόνη που βρίσκεται στο αίμα, σε αναλογία με την ποσότητα λίπους που έχουμε στο σώμα μας. Υψηλότερα επίπεδα λεπτίνης στο αίμα δηλώνουν την ύπαρξη περισσότερου λίπους στο σώμα.

Και εδώ τα πράγματα περιπλέκονται. Ο καθένας μας έχει ένα συγκεκριμένο επίπεδο λίπους στο σώμα, με το οποίο αισθάνεται καλά. Ο εγκέφαλος θα υπερασπιστεί αυτό το επίπεδο, όπως υπερασπίζεται τη θερμοκρασία του σώματος. Καθώς χάνουμε βάρος, η ποσότητα της λεπτίνης στο αίμα μειώνεται και τότε αρχίζουν τα προβλήματα, καθώς δίνεται σήμα στον εγκέφαλο για να επανακτήσουμε το χαμένο λίπος. Τότε ο εγκέφαλος μεγιστοποιεί την πείνα.

Δυστυχώς, είναι δύσκολο να νικήσουμε τους βιολογικούς μηχανισμούς που μας καθορίζουν. Ακόμα χειρότερα, έρευνες δείχνουν ότι οι μηχανισμοί που οδηγούν στην επανάκτηση του χαμένου βάρους διαρκούν τουλάχιστον έναν χρόνο – διάστημα σίγουρα πολύ μεγάλο για να βγούμε νικητές στη «μάχη ενάντια στο σώμα μας».

Μια εύκολη και βιώσιμη μέθοδος είναι να τρώμε έτσι, ώστε ο εγκέφαλος να νιώσει πιο άνετα στο πιο χαμηλό βάρος που επιδιώκουμε να φτάσουμε. Δηλαδή να χαμηλώσουμε το «όριο ρύθμισης του βάρους» μας, σε σημείο που το σώμα να αισθάνεται ευτυχισμένο, «κουβαλώντας» λιγότερο λίπος. Έρευνες σε ανθρώπους και ζώα έδειξαν ότι το κλειδί βρίσκεται σε μια δίαιτα απλών, μη επεξεργασμένων τροφίμων, πτωχών σε θερμίδες. Δηλαδή φρέσκα, αυτούσια και φυσικά τρόφιμα που τα απολαμβάνουμε όπως τα έφτιαξε η φύση. Έτσι, αντί να φάτε τηγανητά κολοκυθάκια και να λέτε «έφαγα λαχανικά», φάτε ψητά κολοκυθάκια με λίγο αλάτι.

Αυτό, σε συνδυασμό με σωματική δραστηριότητα, αρκετό ύπνο, διαχείριση του άγχους και όχι υπερβολικές απαιτήσεις από το σώμα μας, μπορεί να οδηγήσει σε ένα αποτέλεσμα που, εκ πρώτης όψεως, φαντάζει ακατόρθωτο.

Ακούστε το σώμα σας και φροντίστε το, σύμφωνα με αυτά που θέλει, στις ποσότητες που θέλει. Θα είμαστε σίγουρα πιο υγιείς αν εστιάσουμε σε υγιείς συμπεριφορές, παρά απλά στο να χάσουμε βάρος.

Σε σχέση με την αντιμετώπιση της παχυσαρκίας, συστήνεται στους υπέρβαρους και παχύσαρκους να απευθυνθούν στο γιατρό τους, ο οποίος θα τους υποδείξει τον κατάλληλο τρόπο απώλειας βάρους (δίαιτα, άσκηση και φαρμακευτική αγωγή).

Στην Ελλάδα, διατίθεται πλέον από τη Valeant/PharmaSwiss Hellas το εγκεκριμένο καινοτόμο φαρμακευτικό σκεύασμα για την αντιμετώπιση της νόσου της παχυσαρκίας, με κλινική εμπειρία σε περισσότερους από 1,5 εκατ. ανθρώπους στις ΗΠΑ. Το σκεύασμα αποτελεί, παγκοσμίως, μια από τις πιο σύγχρονες θεραπείες στο χρόνιο πρόβλημα της παχυσαρκίας, καθώς δρα θεραπευτικά στον εγκέφαλο με τον συνδυασμό δυο δραστικών ουσιών, της ναλτρεξόνης και της βουπροπιόνης. Πρόκειται για ένα χάπι, το οποίο διατίθεται μόνο με ιατρική συνταγή. Είναι εγκεκριμένο από τον FDA και τον ΕΜΑ.

Βιβλιογραφία

Long-Term Persistence of Hormonal Adaptations to Weight Loss

Priya Sumithran, M.B., B.S., Luke A. Prendergast, Ph.D., Elizabeth Delbridge, Ph.D., Katrina Purcell, B.Sc., Arthur Shulkes, Sc.D., Adamandia Kriketos, Ph.D., and Joseph Proietto, M.B., B.S., Ph.D.

N Engl J Med 2011; 365:1597-1604October 27, 2011DOI: 10.1056/NEJMoa1105816

http://www.nejm.org/doi/full/10.1056/NEJMoa1105816#t=article