Φθειρίαση: Εφιάλτης στον δρόμο για το σχολείο…

Όταν το κουδούνι του σχολείου χτυπήσει, οι ψείρες δεν κάνουν διακρίσεις, αρκεί να βρουν πρόσφορο γι’ αυτές έδαφος. Τα παρασιτικά ζωύφια ζουν και βασιλεύουν στον 21ο αιώνα και η Pediculus humanus capitis (άλλως «φθειρίαση») δεν αποτελεί εξαίρεση. Αποτελεί, δε, πρόβλημα που αφορά όλους, άσχετα με τις συνήθειες υγιεινής που εφαρμόζουμε στην καθημερινότητά μας.

γράφει η Μαρία Λυσάνδρου

Ο ένοχος

Οι ψείρες (ή αλλιώς φθείρες) είναι ένα μικροσκοπικό ζωύφιο, χωρίς φτερά, που ζει παρασιτικά μόνο στον άνθρωπο και τρέφεται με το αίμα του (εξ ου και ο έντονος κνησμός). Υπάρχουν τρία είδη ψειρών: α) της κεφαλής, β) του σώματος και γ) του εφηβαίου.

Η ψείρα του τριχωτού της κεφαλής είναι ένα έντομο με μήκος 3 χιλιοστών, όσο ένας κόκκος σουσαμιού. Τα έξι πόδια του καταλήγουν σε δομές που μοιάζουν με αγκίστρι, ώστε να προσκολλάται με αυτά στο στέλεχος της τρίχας, από το οποίο δύσκολα αποκολλάται. Προσκολλητικές ιδιότητες διαθέτουν και τα αυγά του (κόνιδες), τα οποία εναποθέτει στο τμήμα της τρίχας κοντά στο κρανίο. Μία ψείρα δεν εγκαταλείπει από μόνη της το κεφάλι στο οποίο παρασιτεί, διότι εκεί βρίσκει τροφή, ζέστη και υγρασία.

Τα θύματα

Οι ψείρες δεν κάνουν διακρίσεις. Δεν επιλέγουν ξενιστές με κριτήριο την κοινωνική-οικονομική τους θέση ή το εάν είναι καθαροί. Αντιθέτως, προτιμούν κυρίως τα μακριά μαλλιά, ίσια ή με μπούκλες. Ως ομάδα «υψηλού κινδύνου» θα μπορούσαμε να χαρακτηρίσουμε τα παιδιά ηλικίας 3 έως 11 ετών – και, κατά κύριο λόγο, τα κορίτσια.

Οι ψείρες δεν έχουν φτερά. Συνεπώς δεν πετούν, ούτε και μπορούν να πηδήξουν. Μεταδίδονται είτε με άμεση επαφή των κεφαλιών των παιδιών, είτε με την ανταλλαγή ειδών προσωπικής χρήσης των μαλλιών (π.χ. χτένες, τσιμπιδάκια, σκουφιά, πετσέτες κ.ά.).

Το βασικότερο σύμπτωμα είναι η πολύ έντονη φαγούρα στο κεφάλι, η οποία προκαλείται όταν οι ψείρες ρουφούν αίμα από το δέρμα του τριχωτού της κεφαλής.

Διάγνωση

Η διάγνωση της φθειρίασης δεν είναι τόσο απλή. Εάν παρατηρήσουμε ότι το παιδί ξύνει το κεφάλι του πολύ συχνά και επίμονα, τότε θα πρέπει να το εξετάσουμε. Ωστόσο, η φθειρίαση θεωρείται βέβαιη μόνο εφόσον κανείς παρατηρήσει ένα ζωντανό, κινούμενο έντομο.

Αγαπημένη θέση των εντόμων είναι η περιοχή πίσω από τα αυτιά, ή στο πίσω μέρος του τριχωτού, κοντά στο δέρμα του αυχένα. Στην περιοχή αυτή ή και στους καρπούς συχνά παρατηρείται ένα αλλεργικής φύσης εξάνθημα, που θυμίζει δάγκωμα από κουνούπι.

Η παρουσία κόνιδας και μόνο δεν σημαίνει απαραίτητα ενεργό προσβολή, γι’ αυτό και δεν συνιστάται χορήγηση θεραπείας σ’ αυτή την περίπτωση. Εξάλλου, πανομοιότυπη εμφάνιση με κόνιδα μπορεί να έχει η πιτυρίδα, υπολείμματα από λακ ή προϊόντα αποδόμησης της κερατίνης του δέρματος.

Η διάγνωση και η απόφαση για θεραπεία θα πρέπει να είναι έργο έμπειρου ατόμου και, κατά αρμοδιότητα, ιατρού δερματολόγου.

Βασικά βήματα αντιμετώπισης

• Πρώτο βήμα της θεραπείας αποτελεί το βούρτσισμα των μαλλιών με το ειδικό χτενάκι, είτε στεγνών είτε βρεγμένων μαλλιών (συνηθίζεται από πολλούς γονείς τα μαλλιά να βρέχονται, εκτός από νερό και μαλακτική κρέμα, και με ελαιόλαδο ή ξίδι, το οποίο διασπά την κολλώδη ουσία που διατηρεί τις κόνιδες στις τρίχες).
• Εφαρμόζουμε αντιφθειρικό προϊόν, αν έχει βρεθεί έστω και μία ζωντανή, κινούμενη ψείρα, πάντοτε ακολουθώντας πιστά τις οδηγίες του παρασκευαστή. Επίσης, φροντίζουμε να τηρήσουμε πιστά τις οδηγίες για την προφύλαξη – τη δική μας και του παιδιού.
• Επαναλαμβάνουμε τη θεραπεία. Οι περισσότερες θεραπείες χρειάζονται επανάληψη επτά μέρες μετά την πρώτη θεραπεία, ώστε να σκοτωθούν πιθανές νύμφες που έχουν εκκολαφθεί στο μεσοδιάστημα. Η διαδικασία ελέγχου πρέπει να επαναλαμβάνεται μερικές μέρες μετά τη θεραπεία, ώστε να διασφαλίσουμε ότι έχουν εξαλειφθεί όλες οι ψείρες.
• Ελέγχουμε τα υπόλοιπα μέλη της οικογένειας και φροντίζουμε να χρησιμοποιεί ο καθένας τα δικά του αντικείμενα, ρούχα, μαξιλάρια κ.λπ.
• Πλένουμε όσα ρούχα και κλινοσκεπάσματα χρησιμοποιήθηκαν τελευταία από το παιδί, όπως και αντικείμενα προσωπικής φροντίδας π.χ. χτένες.
• Καθαρίζουμε σημεία του σπιτιού ‘επικίνδυνα’ για τη μεταφορά κόνιδων, όπως οι καναπέδες.
• Ενημερώνουμε το σχολείο, ώστε να ενημερωθούν και οι υπόλοιποι γονείς, και να συμβάλουν στην αντιμετώπιση του προβλήματος, εξετάζοντας κι εκείνοι τα δικά τους παιδιά.

Πέντε Μύθοι για τη Φθειρίαση

Η έρευνα έχει δείξει ότι ορισμένες… μητροπαράδοτες απόψεις για τις ψείρες δεν ευσταθούν. Όπως:

1. Η λοίμωξη μεταδίδεται από άνθρωπο σε άνθρωπο μόνο μετά από σχετικά παρατεταμένη επαφή «κεφάλι με κεφάλι». Έτσι, τυπικά μεταδίδεται εντός της οικογένειας ή μεταξύ φίλων. Τα έντομα που εντοπίζονται σε καρέκλες, μαξιλάρια, καπέλα ή τσατσάρες είναι ετοιμοθάνατα ή ήδη νεκρά και δεν μπορούν να προκαλέσουν νέα μόλυνση.
2. Δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι βοηθά στην πρόληψη η απολύμανση των σεντονιών, ρούχων, κρανών ή ακουστικών με εντομοκτόνα σπρέι.
3. Το κόψιμο των μαλλιών δεν βοηθά, όπως και οι οποιοιδήποτε σχετικοί χειρισμοί. Αντίθετα, μάλιστα, τα κοντά μαλλιά ευνοούν τη μετάδοση σε άλλα άτομα, καθώς η απόσταση μεταξύ ρίζας (καταφυγίου του εντόμου) και κορυφής της τρίχας γίνεται μικρότερη.
4. Τα κορίτσια τείνουν να προσβάλλονται συχνότερα όχι διότι έχουν μακρύτερα μαλλιά, αλλά διότι ο τρόπος παιχνιδιού τους συνεπάγεται συχνότερη στενή επαφή, σε σχέση με αυτόν των αγοριών.
5. Δεν προσφέρει σχεδόν κανένα όφελος ως προς την πρόληψη ο αποκλεισμός παιδιών από το σχολείο, εξαιτίας της παρουσίας κόνιδας. Εξάλλου, για τα μισά από τα παιδιά που στέλνονται σπίτι με την υποψία φθειρίασης, η διάγνωση δεν επαληθεύεται.

«Οι ψείρες των μέσων κοινωνικής δικτύωσης»

Βρετανική μελέτη διαπίστωσε πρόσφατα ότι όσοι μαθητές δημοτικού έχουν κινητό smartphone ή tablet, αντιμετωπίζουν υπερδιπλάσιο κίνδυνο να κολλήσουν ψείρες. Οι ερευνητές, με επικεφαλής τη δρ. Tess MavPherson του Πανεπιστημίου της Οξφόρδης, που έκαναν τη σχετική ανακοίνωση στο ετήσιο συνέδριο της Βρετανικής Ένωσης Δερματολόγων στο Λίβερπουλ, σύμφωνα με τη βρετανική Telegraph, εκτίμησαν ότι οι φορητές συσκευές, τις οποίες πλέον διαθέτουν όλο και περισσότερα μικρότερα παιδιά, φταίνε σε ένα βαθμό για τη δραματική αύξηση των τελευταίων ετών στα περιστατικά ψειρών μεταξύ των μαθητών. Μεταξύ των 202 παιδιών του δείγματος που μελετήθηκαν, σχεδόν 2 στα 3 που είχαν κινητό ή ταμπλέτα (63%) είχαν και ψείρες, ενώ μεταξύ των παιδιών που δεν είχαν τέτοια συσκευή, σχεδόν 1 στα 3 (30%) είχε ψείρες.

Σύμφωνα, δε, με τον καθηγητή Hermann Feldmeier του νοσοκομείου Μικροβιολογίας Charite, έχουν αυξηθεί δραματικά τα περιστατικά εξάπλωσης ψειρών σε παιδιά ηλικίας μεταξύ 8 και 11 ετών, όπως και στα κορίτσια που βρίσκονται στην εφηβεία. Και ο λόγος; Ο πανζουρλισμός που επικρατεί στα social media με τις… selfies! «Τα κορίτσια συνήθως ακουμπούν τα κεφάλια τους όταν βγάζουν selfie», σημείωσε ο Feldmeier. Έτσι, οι ψείρες δεν αφήνουν την ευκαιρία να πάει χαμένη.