Η κα Λαμπρίνα Μπαρμπετάκη, Πρόεδρος του PhARMA Innovation Forum και Πρόεδρος και CEO της Abbvie για Ελλάδα, Κύπρο και Μάλτα, είναι ξεκάθαρη: στην Ελλάδα πρέπει να σταματήσουμε να αντιμετωπίζουμε τη φαρμακευτική καινοτομία ως ένα κέντρο κόστους, αλλά ως μια επένδυση με πολλαπλά οφέλη για τους ασθενείς, το σύστημα υγείας, την οικονομία και την κοινωνία. Η πρόταση του PIF για σύναψη ενός Συμφώνου Συνεργασίας μεταξύ φαρμακευτικών επιχειρήσεων και κυβέρνησης μπορεί να δώσει τις πρώτες λύσεις στα αδιέξοδα μιας στρεβλής φαρμακευτικής πολιτικής, καθώς τα περιθώρια στενεύουν επικίνδυνα, με καταστροφικές συνέπειες τόσο για τους ίδιους τους ασθενείς, όσο και για τη βιωσιμότητα των επιχειρήσεων.
Υπάρχει μία παγκόσμια τάση στήριξης και έμφασης στην καινοτομία και, μάλιστα, ο Πρωθυπουργός της χώρας έχει δηλώσει πολλές φορές υπέρμαχος και υποστηρικτής της. Ωστόσο, στο κομμάτι των καινοτόμων φαρμάκων, δεν βλέπουμε εμπράκτως τη στήριξη αυτή – αντιθέτως, φαίνεται συχνά να είναι εκτός κυβερνητικής ατζέντας. Γιατί συμβαίνει αυτό;
Παρά τις δηλώσεις υποστήριξης, η χώρα μας έχει δυστυχώς αρκετό δρόμο να διανύσει ακόμα, μέχρι να καταστεί η Ελλάδα μια χώρα πραγματικά φιλική στην καινοτομία. Σύμφωνα με τα σχετικά στοιχεία της Ευρωπαϊκής Επιτροπής για το 2023, η χώρα μας βρίσκεται πολύ κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στον «δείκτη καινοτομίας» (στο 79% έναντι του 100% του ευρωπαϊκού μέσου όρου), με τις βασικές αδυναμίες να καταγράφονται στο πεδίο της ψηφιοποίησης, της χρήσης τεχνολογιών της πληροφορίας και την πνευματική ιδιοκτησία.
Το ίδιο ισχύει και για τη φαρμακευτική καινοτομία, καθώς το περιβάλλον παραμένει ιδιαίτερα δύσκολο λόγω της υποχρηματοδότησης και των χρόνιων δομικών προβλημάτων. Μάλιστα, η χώρα μας καταγράφει την παγκόσμια πρωτοτυπία, οι φαρμακευτικές επιχειρήσεις να καταβάλλουν μέσω των υποχρεωτικών επιστροφών μεγαλύτερο μέρος της φαρμακευτικής δαπάνης από το ίδιο το κράτος. Σήμερα, πάνω από 6 στα 10 καινοτόμα φάρμακα στο κανάλι του ΕΟΠΥΥ και πάνω από 8 στα 10 στο κανάλι των νοσοκομείων παρέχονται στην ουσία δωρεάν από τις φαρμακευτικές επιχειρήσεις, καθώς το κράτος αδυνατεί να καλύψει τη σχετική δαπάνη.
Το κρισιμότερο όλων είναι ότι, παρόλο που στις καινοτόμες θεραπευτικές λύσεις έχουμε από τις χαμηλότερες on-patent τιμές στην Ευρώπη, στη χώρα μας επιμένουμε να αντιμετωπίζουμε τη φαρμακευτική καινοτομία ως ένα κέντρο κόστους, και όχι ως μια επένδυση με πολλαπλά οφέλη για τους ασθενείς, το σύστημα υγείας, την οικονομία και την κοινωνία γενικότερα.
Για να αλλάξει αυτό, ως χώρα θα πρέπει να μπούμε σε μια άλλη λογική υποστήριξης των καινοτόμων θεραπειών με κίνητρα, μεσοπρόθεσμο σχεδιασμό, επαρκή χρηματοδότηση, χρήση των δεδομένων υγείας και πραγματική αξιολόγηση, ώστε κάθε ασθενής να μπορεί να έχει απρόσκοπτη πρόσβαση στη θεραπεία που πρέπει, όταν τη χρειάζεται.
Με απλά λόγια και με στόχο να πείσουμε και τους πλέον διστακτικούς επί του θέματος, τι προσφέρει, τελικά, η φαρμακευτική καινοτομία και ποιες οι συνέπειες των αδυναμιών που υπάρχουν στη φαρμακευτική πολιτική της χώρας;
Η θεραπευτική καινοτομία έχει τεράστια οφέλη για τους ασθενείς, το ίδιο το σύστημα υγείας, την οικονομία και την κοινωνία. Οι σύγχρονες επαναστατικές τεχνολογίες όπως τα mRNA εμβόλια, οι γονιδιακές και κυτταρικές θεραπείες και οι πρωτοποριακές θεραπείες (“first-in-class”), έχουν φέρει μια πραγματική επανάσταση στην ιατρική φροντίδα, με μοναδικά οφέλη για τους ασθενείς.
Απόδειξη αυτού είναι ότι το 40% των νέων σκευασμάτων που εγκρίθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων το 2022 χαρακτηρίστηκαν από τον Οργανισμό ως φάρμακα υψηλής θεραπευτικής αξίας ή πρωτοποριακά. Ταυτόχρονα, πλήθος έγκριτων μελετών αποδεικνύουν ότι οι καινοτόμες θεραπείες επιτυγχάνουν σημαντικές εξοικονομήσεις στα κράτη και τα υγειονομικά συστήματα, ενώ έχουν σημαντικά οφέλη για την οικονομία και την κοινωνία.
Ως εκ τούτου, θα πρέπει να είναι κατανοητό και στη χώρα μας ότι η υποστήριξη της φαρμακευτικής καινοτομίας δεν αποτελεί ένα οικονομικό βάρος για τα κράτη, αλλά αντίθετα, όπως περίτρανα έχει αποδειχτεί, μια επένδυση για μεγαλύτερη οικονομική και κοινωνική ευημερία, με υγιέστερες κοινωνίες και πιο παραγωγικούς πολίτες.
Εάν δεν υποστηρίξουμε τη φαρμακευτική καινοτομία, δεν χάνουμε μόνο θεραπευτικές επιλογές και λύσεις για τους ασθενείς μας που βελτιώνουν την ποιότητα της ζωής τους. Χάνουμε μαζί και τη δυνατότητα επιστροφής των ασθενών σε μια παραγωγική κανονικότητα και, σε αρκετές περιπτώσεις, χάνουμε ζωές. Επίσης, εξίσου σημαντικό είναι ότι στο επίπεδο του εθνικού συστήματος υγείας χάνουμε την πολλαπλασιαστική θετική αξία της φαρμακευτικής καινοτομίας και τα σημαντικά οφέλη που έχει ευρύτερα, καθώς αυτή εξοικονομεί πόρους από άλλα σημεία του συστήματος από λιγότερες νοσηλείες, ιατρικές επισκέψεις, ανθρώπινους πόρους, κοινωνικές παροχές, ενώ, όπως προανέφερα, συμβάλλει καθοριστικά στην οικονομική ανάπτυξη και κοινωνική ευημερία. Και, δυστυχώς, όλα αυτά κινδυνεύουν να χαθούν για τη χώρα μας, καθώς η φαρμακευτική καινοτομία βρίσκεται υπό απειλή. Και αυτό δεν είναι κάτι που θα συμβεί στο μακρινό μέλλον, αυτό είναι κάτι που συμβαίνει ήδη.
Το αφήγηµα ότι όλες οι καινοτόµες θεραπείες έρχονται στην Ελλάδα, µε τον έναν ή τον άλλο τρόπο, είναι απολύτως ψευδές
Ακούγεται σε πολλές περιπτώσεις ότι οι ασθενείς στην Ελλάδα δεν υστερούν σε σχέση με τους υπόλοιπους Ευρωπαίους όσον αφορά την πρόσβαση στις καινοτόμες θεραπείες, καθώς όλοι, με τον Α ή τον Β τρόπο, θα πάρουν την ενδεδειγμένη θεραπεία. Αρκεί αυτό;
Αυτός είναι ένας ακόμη μύθος που, δυστυχώς, διακινείται σε σχέση με την πρόσβαση στη φαρμακευτική καινοτομία των ασθενών στην Ελλάδα. Επιτρέψτε μου εδώ να είμαι ξεκάθαρη: το αφήγημα ότι όλες οι καινοτόμες θεραπείες έρχονται στην Ελλάδα, με τον έναν ή τον άλλο τρόπο, είναι απολύτως ψευδές. Και αυτό αποδεικνύεται από σειρά έγκριτων μελετών που δείχνουν ότι, ήδη, μόλις 2 στα 10 νέα καινοτόμα φάρμακα που εγκρίθηκαν από τον Ευρωπαϊκό Οργανισμό Φαρμάκων την τελευταία 4ετία1 είναι διαθέσιμα στη χώρα μας μέσω κανονικής αποζημίωσης. Εξίσου σημαντικό είναι ότι ακόμα λιγότερα νέα φάρμακα θα είναι διαθέσιμα στο άμεσο μέλλον στην Ελλάδα λόγω του ιδιαιτέρως δύσκολου οικονομικού περιβάλλοντος που έχει διαμορφωθεί στην αγορά φαρμάκου.
Όπως καταλαβαίνετε, αυτό είναι κάτι που θα πρέπει να δούμε άμεσα και να βελτιώσουμε ως σύστημα. Γιατί οι νέες εγκρίσεις αφορούν σε φάρμακα πολύ υψηλής θεραπευτικής αξίας που σώζουν ζωές, αλλάζουν τα πρότυπα φροντίδας και αυξάνουν ουσιαστικά την ποιότητα ζωής των ασθενών. Επομένως, η απρόσκοπτη και ταχεία πρόσβαση των ασθενών σε αυτά τα νέα φάρμακα είναι πολύ σημαντική.
Ευθύνη της Πολιτείας είναι να εξασφαλίσει την πλήρη πρόσβαση των ασθενών και την επαρκή χρηματοδότηση των καινοτόμων θεραπειών που υπάρχουν σήμερα και αυτών που σύντομα θα είναι διαθέσιμες στην Ευρώπη. Γιατί, όπως είναι αυτονόητο, η ασφυκτική κατάσταση που υπάρχει στην αγορά φαρμάκου με τις υπέρογκες υποχρεωτικές επιστροφές και τα δομικά προβλήματα οδηγεί σε καθυστέρηση ή και απώλεια πρόσβασης των ασθενών στη φαρμακευτική καινοτομία, αλλά και περιορισμό των θεραπευτικών επιλογών των επαγγελματιών υγείας.
Εσείς προσωπικά, ως επικεφαλής του PhARMA Innovation Forum, έχετε προτείνει ένα τριετές Σύμφωνο Συνεργασίας μεταξύ φαρμακευτικών επιχειρήσεων και κυβέρνησης. Πέραν της εξασφάλισης μίας σταθερότητας στον κλάδο, η οποία εκλείπει εδώ και πολλά χρόνια, ποια οφέλη θα έχει για την καινοτομία γενικά, αλλά και τους ασθενείς ειδικά, ένα τέτοιο Σύμφωνο;
Το Σύμφωνο Συνεργασίας που έχουμε προτείνει ως PhARMA Innovation Forum έχει ως σκοπό, μέσα από συγκεκριμένους στόχους, πολιτικές, προϋπολογισμό, χρονοδιάγραμμα και KPIs να οδηγήσει στη δημιουργία ενός προβλέψιμου, σταθερού και βιώσιμου συστήματος, μέσω ενός πλάνου δράσης τριετούς ορίζοντα. Ταυτόχρονα, θα υποστηρίξει την έγκαιρη και ισότιμη πρόσβαση των ασθενών σε νέες καινοτόμες θεραπείες και θα οδηγήσει στην εξυγίανση της φαρμακευτικής πολιτικής με όρους βιωσιμότητας και δίκαιης συνυπευθυνότητας. Μια λειτουργική αγορά φαρμάκου θα υποστηρίξει, με τη σειρά της, τον εθνικό στόχο της ενίσχυσης της ανταγωνιστικότητας της χώρας μας και της προσέλκυσης επενδύσεων, ώστε να καταστεί η Ελλάδα βασικός φαρμακευτικός κόμβος στην περιοχή της Νοτιοανατολικής Ευρώπης.
Από πλευράς μας, έχουμε τονίσει ότι τα περιθώρια έχουν εξαντληθεί και ότι οι λύσεις θα πρέπει να δοθούν άμεσα, καθώς απειλείται πλέον ευθέως τόσο η ομαλή πρόσβαση των ασθενών στις καινοτόμες θεραπευτικές λύσεις, όσο και η βιωσιμότητα των επιχειρήσεων.
Βρισκόμαστε στην εκπνοή του 2024. Υπερισχύουν οι θετικές ή οι αρνητικές προβλέψεις για το νέο έτος; Πώς θα θέλατε να είναι ένα ιδανικά καινοτόμο 2025;
Δυστυχώς, το 2024 κλείνει με μια πολύ δύσκολη κατάσταση στην αγορά φαρμάκου, χωρίς ουσιαστικές λύσεις και με σημαντικά αδιέξοδα που παραμένουν, ειδικά για τις καινοτόμες θεραπείες. Και αυτό είναι κάτι που μας ανησυχεί ιδιαίτερα, καθώς δεν υπάρχουν πλέον τα χρονικά περιθώρια να περιμένουμε. Η κρίση είναι ήδη εδώ, δεν είναι κάτι που θα έρθει στο εγγύς μέλλον.
Ως PhARMA Innovation Forum, έχουμε υπογραμμίζει σε όλους τους τόνους ότι πλέον βρισκόμαστε στο σημείο μηδέν και ότι είναι απαραίτητο να δοθεί άμεσα σε ανώτατο κυβερνητικό επίπεδο μια προτεραιότητα για τη βελτίωση της κατάστασης στην αγορά φαρμάκου, με συγκεκριμένα μέτρα και μεταρρυθμίσεις, αλλά και ουσιαστική αύξηση της χρηματοδότησης.
Από πλευράς μας, έχουμε καταθέσει τις προτάσεις μας για ένα δίκαιο, βιώσιμο και ανθεκτικό σύστημα υγείας. Περιμένουμε πια από την πολιτεία να αναγνωρίσει τις ευθύνες της, αναλαμβάνοντας δράση για την υλοποίηση των αυτονόητων αλλαγών και την ενίσχυση της χρηματοδότησης. Η ώρα για αλλαγή πολιτικής είναι τώρα, δεν χωρούν άλλες αναβολές.
- Σύμφωνα με μελέτη της IQVIA για λογαριασμό του ΣΦΕΕ (Ιούλιος 2024), από τα 221 καινοτόμα φάρμακα με έγκριση ΕΜΑ από 1/1/2020 έως 31/12/2023, μόλις τα 43 (19%) είναι σήμερα διαθέσιμα στη χώρα μας.