Αρχική / Τελευταίες Εξελίξεις / Επιστήμη / Νευρική Ορθορεξία: Όταν η υγιεινή διατροφή δεν είναι πλέον… υγιής

Νευρική Ορθορεξία: Όταν η υγιεινή διατροφή δεν είναι πλέον… υγιής

Μέχρι σήμερα, οι γνωστές ψυχολογικές διαταραχές της διατροφής, για τις οποίες έχουν ειπωθεί και γραφτεί πολλά, είναι η νευρική ανορεξία και η νευρική βουλιμία. Όμως τα τελευταία χρόνια, όπως καταδεικνύουν πρόσφατες επιστημονικές περιγραφές, σ’ αυτές έρχεται να προστεθεί και μια νέα διατροφική διαταραχή που δεν είναι πάντα φανερή: αυτή της νευρικής ορθορεξίας. Δηλαδή της εμμονής με την υγιεινή διατροφή.

της Έλενας Κιουρκτσή

Με άλλα λόγια, υπάρχει η τάση κάποιων ανθρώπων –κυρίως μέσου ή ανώτατου μορφωτικού επιπέδου– να αφορίζουν και να αποφεύγουν πάση θυσία οτιδήποτε ξεφεύγει από ένα απόλυτα υγιεινό και ισορροπημένο διαιτολόγιο. Αν και αυτή η διατροφική στάση ζωής, εκ πρώτης όψεως, δεν έχει κάτι το μεμπτό (αντιθέτως, αξίζει τα εύσημα σε έναν ανεπτυγμένο κόσμο που αρρωσταίνει από υπερκατανάλωση βλαβερών τροφών), κάποιες φορές μπορεί να ξεπεράσει το μέτρο και να «επιτρέψει» σε μια προτίμηση ή συνήθεια να πάρει κυρίαρχο ρόλο στη ζωή μας, να γίνει αυτοσκοπός και, τελικά, να μετατραπεί σε εμμονή. Και το όνομα αυτής «Νευρική Ορθορεξία» (Orthorexia Nervosa) – ένας όρος που διατύπωσε ο δρ. Steven Bratman το 1997 και περιγράφει τη διαρκή και ακραία εμμονή σε έναν απόλυτα υγιεινό τρόπο διατροφής.

Όταν μια καλή συνήθεια μετατρέπεται σε διαταραχή

Οι ορθορεκτικοί ελέγχουν σχολαστικά οτιδήποτε σχετίζεται με την τροφή τους όσον αφορά την ποιότητα, γι’ αυτό λατρεύουν τα βιολογικά προϊόντα και προσλαμβάνουν τροφές που δεν περιέχουν πρόσθετα ή λιπαρά, ενώ δείχνουν έντονη απέχθεια προς οποιοδήποτε τυποποιημένο προϊόν, εξηγεί η κα Έρρικα Παπαβενετίου, Γενικός Ιατρός – Σύμβουλος Διατροφής. Στην πραγματικότητα, χάνουν το μέτρο, καταναλώνοντας αποκλειστικά τροφές που οι ίδιοι θεωρούν αγνές, ενώ η ζάχαρη, η καφεΐνη, το αλκοόλ, η σόγια, το καλαμπόκι, το ζωικό λίπος και τα γαλακτοκομικά, καθώς και το αλάτι, είναι «εξόριστα» από το διαιτολόγιό τους. Ο ακραίος αποκλεισμός κάποιων από τις προαναφερόμενες τροφές οδηγεί σε ελλείψεις θρεπτικών συστατικών, με συνέπεια οι ορθορεκτικοί μελλοντικά να εμφανίζουν διάφορα προβλήματα στην υγεία τους, όπως π.χ. αναιμία, αναφέρει η ειδικός. Το παράδοξο είναι, δε, ότι αρκετοί από αυτούς τους φανατικούς υγιεινιστές δεν έχουν καν ιδανικό σωματικό βάρος, ενώ σημαντικό ποσοστό τους είναι υπέρβαροι ή παχύσαρκοι.

Η αρχή του προβλήματος

Σύμφωνα με τις δηλώσεις των περισσότερων ατόμων που πάσχουν από νευρική ορθορεξία, το πρόβλημα ξεκινάει αθώα και ανώδυνα, από μια αρχική επιθυμία να βελτιώσουν τις διατροφικές τους συνήθειες και τον τρόπο ζωής τους. Έτσι, αρχικά υιοθετούν μια ισορροπημένη δίαιτα, με έμφαση στην ποιότητα και σαφείς προτιμήσεις σε ορισμένα προϊόντα (π.χ. φρούτα και λαχανικά), με παράλληλη αποφυγή άλλων προϊόντων (π.χ. κατεργασμένων σνακς). Παράλληλα, αρχίζουν να ενδιαφέρονται ιδιαίτερα για την προέλευση των τροφίμων που καταναλώνουν.

Και σταδιακά οδηγούνται στην υπερβολή.

Καθώς το άτομο αρχίζει να ανησυχεί για τις διατροφικές του επιλογές και να αναλώνεται σε σκέψεις γύρω από αυτές, ο βαθμός ανησυχίας του αυξάνεται, το στρες του επιδεινώνεται και αποκτά κυρίαρχο ρόλο στη ζωή του.

Το ψυχολογικό προφίλ

Κατά τον κ. Στέφανο Κατσαρά, ψυχολόγο, η συγκεκριμένη διαταραχή λήψης της τροφής εκδηλώνεται σε ανθρώπους που έχουν υποχονδριακές τάσεις, που ασχολούνται υπερβολικά με την υγεία τους και βιώνουν διαρκή αγωνία για πιθανά σωματικά συμπτώματα που ενδεχομένως να εκδηλώσουν. Με άλλα λόγια, σε άτομα που βρίσκονται σε μόνιμη επαγρύπνηση μήπως και πάθουν κάτι σοβαρό – το οποίο ίσως να προλάβουν, αρκεί να προσέχουν ευλαβικά τη διατροφή τους.

Κατά βάση, πρόκειται για μια προσπάθεια να ασκήσουν έλεγχο στη ζωή τους μέσα από το φαγητό, με συνέπεια η τροφή να τους γίνεται έμμονη και άκρως βασανιστική ιδέα. Η έλλειψη σιγουριάς για την ποιότητα του φαγητού αντανακλά μια γενικότερη έλλειψη σιγουριάς για τη ζωή.

Τα άτομα αυτά συχνά πάσχουν από ψυχοσωματικές ασθένειες και ταλαιπωρούνται από την πιθανότητα του ότι μπορεί να πάθουν κάτι, το οποίο ενδεχομένως μπορούν να προλάβουν αν τηρούν σωστή και απαρέγκλιτη διατροφή.

Μήπως είμαι ορθορεκτικός;

Για να θεωρηθεί κάποιος ορθορεκτικός, θα πρέπει να έχει τα περισσότερα από τα ακόλουθα χαρακτηριστικά. Δηλαδή:

  • Να προγραμματίζει τα γεύματα του αρκετές μέρες πιο πριν.
  • Να περνάει περισσότερες από 3 ώρες καθημερινά σκεπτόμενος τη διατροφή του.
  • Να ασχολείται υπερβολικά με την θρεπτική αξία του γεύματός του πριν το καταναλώσει και ελάχιστα έως καθόλου με την ευχαρίστηση που θα του προσφέρει.
  • Να αισθάνεται ότι τονώνεται η αυτοπεποίθησή του όταν τρώει υγιεινά – και, στον αντίποδα, να χαλάει η διάθεσή του και να γεμίζει ενοχές όταν παραβιάζει τους κανόνες ενός υγιεινού διαιτολογίου.
  • Να μη βγαίνει έξω για φαγητό με την οικογένεια και τους φίλους, διότι είναι δύσκολο να ελέγξει πλήρως την ποιότητα των γευμάτων, και να υποτιμά όσους δεν τρέφονται –κατά τη γνώμη του– σωστά.

Υπάρχει λύση;

Σε περίπτωση που ταλαιπωρούμαστε από ορθορεξία, φαίνεται ότι ερχόμαστε συχνά αντιμέτωποι με την εμπειρία της κοινωνικής απομόνωσης ως αποτέλεσμα του τρόπου ζωής μας. Για παράδειγμα, αν είμαστε κάπου προσκεκλημένοι, μπορεί να αισθανθούμε την ανάγκη να φέρουμε τα δικά μας τρόφιμα που, κατά τη γνώμη μας, πληρούν το εξιδανικευμένο διαιτητικό σχήμα που επιθυμούμε, και να δημιουργήσουμε αρνητικές εντυπώσεις. Σε ορισμένες περιπτώσεις, ενδεχομένως να αποφασίσουμε πως είναι καλύτερο για εμάς να μην τρώμε μαζί με άλλους, διότι αισθανόμαστε ασφαλείς μόνο με ορισμένα είδη τροφίμων. Επίσης, δεν είναι σπάνιο κάποιοι ορθορεκτικοί να θεωρήσουν ότι είναι ανώτεροι χάρη στις διατροφικές επιλογές τους σε σχέση με τους γύρω τους που δεν είναι τόσο «προσεκτικοί» με τη διατροφή τους, με συνέπεια να εμφανίζουν αδυναμία κοινωνικοποίησης.

Για να υπάρξει λύση, κατά τον κ. Κατσάρα, το άτομο που πάσχει από ορθορεξία θα πρέπει πρώτα να συνειδητοποιήσει ότι υποφέρει από ένα πρόβλημα σχετικά με τη διατροφική συμπεριφορά του, ώστε στη συνέχεια να κατανοήσει ότι η ποιότητα των τροφίμων που καταναλώνονται δεν είναι ο μόνος παράγοντας που καθορίζει την υγεία του και, σταδιακά, να μάθει να τρώει χωρίς εμμονές.

Η αντιμετώπιση της ορθορεξίας απαιτεί ψυχοθεραπεία και, στη συνέχεια, συνεργασία με διαιτολόγο για τη σωστή ενημέρωση των διατροφικών επιλογών, καταλήγει ο ψυχολόγος. Αξίζει επίσης να σημειωθεί ότι, σε αντίθεση με άλλους ασθενείς με διατροφικές διαταραχές, τα άτομα με ορθορεξία τείνουν να ανταποκρίνονται καλύτερα στη θεραπεία, εξαιτίας της ανησυχίας τους για την υγεία τους και της διάθεσής τους για αυτο-φροντίδα.

Check Also

Η υγιεινή διατροφή επηρεάζει τις σχολικές επιδόσεις: Ένα ενδεικτικό διαιτολόγιο για τους μικρούς μαθητές

Καθώς το άνοιγμα των σχολείων πλησιάζει, οι γονείς σπεύδουν αυτή την περίοδο να προμηθευτούν τον …